OENE - Deze maand is het twintig jaar geleden dat mond- en klauwzeer (MKZ) het Nederlandse vee trof. Het zeer besmettelijke virus, dat onschadelijk is voor mensen, zorgde ervoor dat 285.000 dieren op ongeveer 2900 bedrijven preventief werden afgemaakt. Uiteindelijk bleken op 26 boerderijen dieren besmet te zijn. Nederland werd het land met de meeste gedode dieren per geval van MKZ. Meerdere boeren besloten hun bedrijf op te doeken, sommigen maakten een einde aan hun leven.
Eerste besmettingen
In februari 2001 begint er een uitbraak van MKZ in het Verenigd Koninkrijk. Het virus treft evenhoevige dieren, waaronder koeien, varkens, schapen en geiten. Het zorgt voor lelijke blaren bij mond en hoeven en kan in sommige gevallen dodelijk zijn. Het wordt in het VK aangepakt door vee preventief te doden, op stapels te leggen en in brand te steken. Mede door dit beeld is er ook in Nederland veel angst voor het virus.
Een maand later wordt deze angst werkelijkheid: het virus duikt op in twee dorpen in Overijssel, waarna het op 21 maart ook wordt geconstateerd in het Gelderse dorp Oene. Minister van Landbouw Laurens Jan Brinkhorst verklaart de oorlog aan het virus. Boeren in het getroffen gebied zijn diep geschokt door het lot wat hen te wachten staat.
Bekijk de reactie van boeren uit Oene. De tekst gaat daaronder verder.
Lege schappen
Een dag later hamsteren consumenten in het getroffen gebied massaal zuivelproducten uit angst dat deze straks niet meer beschikbaar zijn. Dit blijkt echter helemaal niet nodig, omdat boeren in de rest van het land gewoon door kunnen gaan met produceren.
Bekijk hoe het er aan toe ging in een supermarkt in Voorthuizen. De tekst gaat daaronder verder.
Tienduizenden dode dieren
Op 23 maart heeft de overheid al tienduizenden dieren preventief afgemaakt. Onvrede groeit onder de boeren over de manier waarop het virus wordt aangepakt. Ze zouden willen dat het vee tegen het virus wordt ingeënt. Tien jaar eerder bepaalde de EU echter dat dit niet kan, omdat sommige landen het vlees dan niet meer willen importeren.
Sommige boeren willen uit protest met hun trekkers de weg op om toegangswegen af te sluiten. Te weinig boeren willen hieraan meedoen, dus het blijft bij een aantal actieborden met teksten als: 'Ik wil mijn koeien niet dood. Ik wil enten!'
Bekijk hoe een actie in Borculo werd afgeblazen. De tekst gaat daaronder verder.
Rellen
Nadat in Kootwijkerbroek één dier positief test, worden er daar en twee kilometer rondom het dorp 60.000 dieren preventief afgemaakt. Inwoners zijn woedend, omdat ze niet geloven dat er daadwerkelijk sprake is van het virus.
Op 29 maart hangen boeren uit protest dood vee in bomen, onder het motto: 'Het dier is toch al dood, en zo gaan ze wel met onze dieren om.' Ook zagen ze bomen om, steken auto's in brand en blokkeren toegangswegen. De Mobiele Eenheid moet eraan te pas komen om de menigte te bedaren: ze voert charges uit en elf relschoppers worden opgepakt.
Bekijk de rellen in Kootwijkerbroek. De tekst gaat daaronder verder.
Oorlogsgebied
Op 10 april wordt de driehoek Zwolle-Apeldoorn-Deventer een heus oorlogsgebied. Militairen zetten wachtposten op bij toegangswegen, vee mag niet meer worden vervoerd en het openbare leven komt stil te liggen.
Op 22 april wordt het laatste geval van MKZ vastgesteld in Oene. Drie maanden later is er in Nederland geen sprake meer van het virus. De gevolgen zijn groot: meerdere boeren besluiten hun bedrijf op te doeken, zeker tien maken een einde aan hun leven. Andere boeren maken een doorstart door gebruik te maken van een overheidsvergoeding.
Bekijk hoe de gevolgen van de crisis vijf jaar later nog steeds leefden onder boeren. De tekst gaat daaronder verder.
19 jaar geprocedeerd
Tot 2020 hebben Kootwijkerbroekers geprocedeerd tegen de manier waarop de overheid het virus heeft aangepakt in hun dorp. Ze geloven nog steeds niet dat er bij hen überhaupt sprake is geweest van het virus.
Pas op 7 januari doet de rechter uitspraak: de overheid zou alsnog terecht hebben gehandeld, hoewel het vaststellen van de besmetting niet vlekkeloos zou zijn verlopen.
Bekijk de reacties op de uitspraak. De tekst gaat daaronder verder.
Weinig veranderd
Nu, 20 jaar later, wordt er nog steeds onderzoek gedaan naar een werkbare vaccinatie tegen het virus. Qua overheidsbeleid is er niet veel veranderd ten opzichte van 2001: er is een nieuw draaiboek gekomen, maar deze ziet er nagenoeg hetzelfde uit als het draaiboek van toen. Boeren en deskundigen pleiten voor nieuwe aanvullende Europese regels, zodat de crisisaanpak bij een tweede uitbraak er heel anders uitziet en er minder dieren geruimd hoeven te worden.
Getroffen boeren vinden het nog steeds lastig om terug te denken aan de tijd van de crisis. Vooral het onrecht dat ze ervoeren brengt nog veel wrange gevoelens met zich mee. Tevens is het volgens hen niet de vraag of MKZ weer om de hoek zal komen kijken, maar wanneer.
Bekijk hoe een boer en een deskundige in 2021 tegen de crisis aankijken.
